Bu sayfayı yazdır

Üstün Zekâlı Çocukların ve Özellikleri Nelerdir?

Bebeklikte gözlenen olağanüstü hareketlilik, anne-babayı veya bakan kişiyi erken tanıma ve gülme, ses, ağrı ve acıya karşı aşırı tepkide bulunma gibi yaşıtlarına göre farklılaşan davranışlar çocuğun farklı potansiyeli ile ilgili erken belirtiler olarak gözlemlenebilir.

Bu çocukların doğumlarından itibaren gördükleri, işittikleri, dokundukları nesnelere yaşıtlarına oranla daha fazla ilgi göstermeleri, dikkatlerini daha uzun süre yoğunlaştıra bilmeleri hiç kuşkusuz rastlantısal bir durum değildir.

İlk çocukluk dönemine geçişte yürüme, konuşma gibi gelişimsel dönüm noktalarına erken ulaşma ile devam eden bu farklılıklar; erken ve kapsamlı dil gelişimi, duyarlılık ve sevecenlik, meraklı olma ve sürekli soru sorma gibi özelliklerle dikkati çekmeye başlar.

Okul öncesi dönemde üstün özellikler gösteren çocuklar, olağanüstü hafıza, hızlı öğrenme ve bundan hoşlanma, hayal gücü, kitaplara karşı aşın ilgi, arkadaşları ile oynarken lider olma gibi özelliklerinin yanı sıra kolaylıkla kavram oluştururlar ve güçlü bir kavram formasyonuna sahip olurlar. Zengin kelime hazineleri sayesinde de düşünceleri akıcı hale gelir. Genellikle özel bir öğretim programı gerektiren okuma-yazma gibi akademik becerileri kendi başlarına kazanırlar. Sayılara erkenden ilgi duyabilirler, dört işlemdeki becerileri ve zaman gibi zor kazanılan kavramları erken edinirler.

Akademik yaşamın başlangıcı olan ilköğretimin ilk yıllarından itibaren sözel ifadelerindeki ve yazma etkinliklerindeki fikir bütünlüğü dikkat çekicidir. Öğrendikleri bilgileri aktarma becerileri performans olarak farklılık gösterir. Olağanüstü hafıza performansları sayesinde öğrendiklerini uzun süre belleklerinde koruyabilme özelliğine sahiptirler. Daha önce kazanılıp saklanmış bilgilerin anımsanmasındaki becerileri ile farklılıklarını belirgin bir şekilde sergilerler ve biz yetişkinlere şaşırtıcı derecedeki hatırlama performansları ile ilginç durumlar yaşatırlar.

İlköğretimin ilerleyen yıllarında ise, yüksek düşünce süreçlerini çalıştırıcı şekilde bilgilerin aktarılmasından hoşlanırlar. Yeni kazandıkları bilgileri analiz ederek ve bilgiler arasında ilginç bağlantılar kurarak yeni ilişkiler tanımlarlar. Bu bağlantıları görebilmeleri sayesinde de senteze ulaşma ve yaratıcı fikir üretmede yüksek performans sergilerler. Ürettikleri fikirlerin savunmasını, açıklamasını ve değerlendirmesini yapmada kabul edilir ölçütleri vardır ve oldukça başarılıdırlar.

Soyut muhakeme ve problem çözme becerileri sayesinde mecazi anlamlı kelimeleri sık kullanırlar, şakadan anlar ve kaliteli espri yaparlar, soyut kavramlardan yararlanma yaşıtlarının üzerindedir. Özellikle sınıf ortamlarında iki işi aynı anda yapabilme özellikleri nedeniyle zaman zaman problemlerle karşılaşabilirler. Yeni mekanik aletler keşfedip inşa edebilir olma özellikleri nedeniyle uzun soluklu projelerde zevkle görev alırlar.

Üstün yetenekli öğrenciler farklı gelişim alanlarında aşağıdaki özelliklerin bazılarına veya tamamına sahiptirler;

• Aşırı duyarlı sinir sistemine sahip olmaları normal yaşıtlarına oranla daha fazla hareketli olmalarına yol açabilir. Duyu organları daha keskin çalışır, fiziksel koordinasyon gerektiren faaliyetlerde daha hızlı tepki verirler. Bu konu yetişkinlerce doğru değerlendirilebilmelidir. Zaman zaman arkadaş ilişkilerinde de coşkulu davranışları ile dikkati çekerler. Buna bağlı olarak hızlı konuşma, belirgin bir heyecanlılık hali, yoğun fiziksel aktiviteleri ve belirgin bir rekabet hali ile ön plana çıkabilirler. Duyulandaki bu aşın duyarlılık estetik ve güzel olana seçici yönelmeyi de beraberinde getirebilir.

Sosyal olarak kendilerinden büyük çocuklarla ve karmaşık oyunlarla oynama eğilimindedirler. Karşısındakilerin düşüncelerini, duygularını ve isteklerini kestirebilme yeteneğine sahiptirler. Duygulara ilişkin aşın duyarlılıkları nedeni ile farklı bir kişiye yönelik verilen uyandan bile etkilenebilirler.

Grup içindeki liderliğin amacı ve işlevini kavrayabilmeleri ve diğerlerinin gereksinim ve ilgilerine duyarlı olabilmeleri nedeniyle, genellikle lider olma eğilimdedirler. Hem liderlik için arzulanan kişilik özelliklerine hem de geniş ilgi alanlarına sahip olmaları liderlik potansiyellerini daha da arttırır.

Kişilik özellikleri açısından bakıldığında bağımsız olma eğilimleri yüksektir. Faaliyetlerini başlatmak için bir dış kuvvete ihtiyaç duymazlar. İçten denetimlidirler. Büyük hedef ve ideallere sahiptirler. Özgüvenleri yüksek ve mükemmeliyetçidirler.

Zihinsel özellikleri nedeniyle yeni bilgilerin öğrenimindeki becerileri farklıdır. Ayrıca önceden öğrenilmiş strateji ve içeriğin yeni problemlerin çözümünde kullanımı, genellemesi ve transferi oldukça iyidir. Daha az yapılandırılmış öğrenme materyalini tercih ederler. Başladıkları görevlerin bitirilmesi için kendilerine daha fazla fırsat verilmesini isterler. Bu ek istekler zaman ya da malzeme teinini şeklinde olabilir. Amaçlan istismar etmek değil çalışmayı daha da detaylandırmaktır.

Özellikle öğrenme sırasında yeni bilgileri daha kısa sürede daha derinlemesine öğrenme, karmaşık ve soyut fikirlerle baş edebilme, aynı anda birden fazla faaliyete yoğunlaşabilme, aşın sayabilecek ilgilere ve yoğun tutkulara sahip olma, görünürde bağlantısız olan kavramlar arasında bağlantı kurabilme, kışkırtıcı sorular sorma gibi özellikleri ile dikkat çekerler.

Meraklı olma, bir konu üzerinde yüksek konsantrasyon, detaylı plan yapmaktan hoşlanma, okuma gibi akademik becerilere yoğun ilgi (teneffüslerde kitap okumayı tercih etme vb.), iyi bir gözlemci olma ve detaylı görsel hafıza zihinsel alanda dikkati çeken diğer farklılıkladır.

Konuşma sırasında metaforlardan yararlanma, fantastik kabul edilebilecek fikirler deri sürme ve yoğun hayal gücü diğer özelliklerindendir.

Bilişsel işlemlerinin çalışma hızı ve niteliği farklı olan bu çocuklar sürekli çalışan beyinleri ile gün boyunca birçok bilgi toplarlar. Sünger gibi çektikleri bu bilgilerin tam bir özümlemesini yapmak için çevrelerindekilerle paylaşma gereği duyarlar. Bu nedenle onların aktif olduğu etkinliklerin özellikle planlanması etraflarındaki tüm yetişkinlerin öncelikli konusu olmalıdır. Üstün çocuklara öğrendiklerini paylaşma imkânı tanınmasıyla, onlara bilgileri arasında daha fazla bağlantı kurmaları, açık kalan noktalan ortaya çıkarmaman, çözümlere ulaşmaları için olanaklar yaratılmış olunur. Bu amaçla anne-babalarının aşağıdaki önerileri dikkate alması gereklidir:

Üstün özellikler gösteren bir çocuğun okulda işlenen ünitenin içinde kalarak bilgisini yoğunlaştırdığı konularla ilgili ek çalışmalar, araştırmalar yapması için evde ortam hazırlanması, konuyu zenginleştirme anlamındaki katkısının ödüllendirilerek teşvik edilmesi gibi bir yol izlenebilir. Bu çalışmalar zaman zaman grup çalışması olarak planlanmalıdır. Böylece yaşıtlarıyla ortak noktalar bulma olanağına sahip olurlar. Aksi takdirde farklı ve acayip olarak damgalanabilirler ve toplumdan soyutlanabilirler.

Çoğu kez üstün özellikler gösteren çocukların zihinsel gelişimleri sosyal ve duygusal gelişimlerinden daha ilerdedir. Sosyal düzeyleri değerlendirilirken yüksek kriterler kullanılması, çocuklarda iç çatışma ve gerginlik yaratılabilir. Bu durum zaman zaman kurallara karşı tepkisel olmalarına da neden olabilir.

Yasakların nedenini açıklayıp, alternatif yollar bulunmasında rehberlik etmek, çocuğun hem kendine olan güveninin artması hem de öğrenme atılımlarının desteklenmesi bakımından yararlıdır. Aynı olumsuz tutum duygusal gelişimlerini değerlendirirken de sürdürülürse, çocuklar duygusal bakımdan kaldıramayacakları sorun ve durumların yükü altında kalabilirler. Gelişimin bu farklı al amalinin ayrı ayrı ele alınması ve bu konuda okul rehberlik servisi üye işbirliği yapılması önemlidir.

Üstün zekalı çocuklar mükemmeliyetçilik arayışı içindedirler. Bu durumda aileler, ilgilerinin, onların başarılı olma koşuluna bağlı olmadığı onlara hissettirmelidirler. Aksi halde bu çocuklar diğerleriyle yarışma halinde olurlar ve bu durum onları yersiz beklentilere, hayal kırıklığına ve nefrete sürükleyebilir.

Üstün zekâlı ve yetenekti çocukların özellikle önceliklerini belirlemeleri konusunda yönlendirilmeye ihtiyaçları olabilir. Aksi halde ayrıtlarda boğabilirler.

Bir diğer önemli konu üstün zekâlı ve yetenekti çocukların her alanda üstünlük gösteremeyebileceğinin bilinmesidir.

Üstün zekalı ve yetenekli çocukların en çok ihtiyaç duyduğu durumlar; tutarlı bir disiplinin uygulanması, çalışma alışkanlığının geliştirilmesi için ortam sağlanması ve yaşam felsefesinin oluşturulmasına yardımcı olunmasıdır.

Üstün zekalı çocukların bedensel becerilerinin beklenen düzeyde gelişmediği sıklıkla görülür. Çünkü genellikle zihinsel üstünlüğün üzerinde durulur. Bunun sonucunda da spor, dans, oyun gibi etkinlikleri denemeye isteksiz olabilirler. Bu isteksizliğin bir kısır döngüye dönüşüp onların fiziksel gelişimine olumsuz yansımaması için spor, dans, oyun ortamında gerekli basit bedensel becerilerin geliştirilmesine olanak yaratılmalıdır.

  • 0
Ögeyi değerlendirin
(0 oy)