Bebeğin gün ve ayına göre değişen tüm ihtiyaçlarını tamamen karşılayan, steril, her an bebeğe verilmeye hazır, anne ve bebeğe ten ve göz teması sağlayan anne sütünü bebeğe verirken duyulan haz, hiçbir şeyle kıyaslanamaz muhtemelen.
Her anne, anne sütünün mükemmel olduğunu bilir ve ilk aylarda bebeğini sadece anne sütüyle besleyebilmek için büyük çaba gösterir. Bu bölümde amaçlanan, anne sütünün değişik özelliklerinin vurgulanmasıyla, anne sütüne karşı duyduğumuz hayranlığı artırmak, anne sütünün ne kadar önemli olduğunu bilinir kılmaktır.
Anne sütü öncelikle yaşayan bir varlıktır! İçeriği bebeğin ihtiyacına göre değişir ve her zaman kendini ideal olana ayarlar. Bu duruma en iyi örnek, bebeği erken doğmuş annenin sütüdür. Prematüre bebeği olan annenin sütü, prematüre bebeğe uygun olacak şekilde daha yüksek kalorili ve hazmı kolay proteinlerle daha da zenginleşmiş bir halde oluşur.
Gözlerini dünyaya yeni açmış bebeğin emdiği, anneden gelen ilk süt de çok farklıdır. Ağız ya da kolostrum olarak adlandırılan bu süt hem yoğun hem de mikroplara karşı koruyucu özelliktedir. Normal durumlarda da anne sütü, bebeğe en uygun olacak şekilde değişimler gösterir. Bebek anne sütünü yeterince emdiğinde, birden yoğun bir tokluk hissi duymaya başlar. Bunun nedeni, anne sütünün emme başlangıcında daha sulu ve az yağlıyken, emme sonunda gittikçe daha yağlı ve daha yoğun olmasıdır.
Bebeğin gerekli olandan daha fazla besin almasının önüne geçilmiş olur. Bebeğe verilebilecek başka hiçbir gıda, bu şekilde, her an, en uygun olan duruma ayarlayamaz kendini. Sadece anne sütü bu mucizeyi gösterir.
Ağız sütü
Hamileliğin son günlerinde ve doğumdan sonra ilk günlerde anne göğsü, Türkçe ağız olarak adlandırılan farklı bir süt salgılar. Yoğun, yapışkan ve sarımtırak renkte. Bu özel süt de başlı başına bir mucizedir.
Doktorunuzun kolostrum olarak adlandıracağı bu özel anne sütü, yeni doğan bebek kolay hazmedecek şekilde az yağ içerir, protein ve karbonhidrattan yana ise zengindir. Hacmi, miktarı az ama yoğunluğu fazladır. Az ama özdür. Kolostrum öncelikle antikorlardan zengindir bu bir mucizedir. Anne yavrusuna kolostrum sayesinde bol antikor ulaştırmış olur. Anneden gelen bu antikorlar bebeğin boğaz, akciğer ve bağırsaklarını olası enfeksiyonlardan korur.
Kolostrum ayrıca virüs ve bakterilerle savaşan lökositlerden de çok zengindir, bebek enfeksiyonlardan bu şekilde de korunmuş olur. Bebeğin bağırsaklarında yararlı bakterilerin çoğalmasını, zararlı olabileceklerin tutunamamasını da sağlar kolostrum. Annenin bebeğine ilk armağanı olan bu ilk süt, bağırsakları da çok çalıştırır. İlk günler bebeğin bağırsaklarının çok çalışması iki yönden çok önemlidir; anne karnında bebeğin bağırsağında birikmiş mekonyum denen ilk kakanın ve ilk günlerde her bebekte sarılığa yol açan yüksek miktarlardaki bilirübinin hızla bebek vücudundan atılması açısından önemlidir.
Tüm bu nedenlerle kolostrum damlası bile ziyan edilmeden bebeğe verilmelidir. Ağız sütü miktar olarak az olduğundan, ilk günler çok az miktarda sütünün olduğunu gören anne, bebeğinin doyamayacağı sanısıyla üzülebilir.
Oysa ki ilk günler her bebek biraz kilo kaybı yaşar, bu doğum kilosunun yüzde onuna kadar çıkabilir. Bu doğaldır ve bebek doğuma doğru biriktirdiği ekstra kalorilerle bu duruma hazırlıklıdır. İlk günler önemli olan steril ortamdan çıkıp mikroplarla dolu bir ortama geçen bebeğin mikroplardan korunması, sık sık kaka yaparak mekonyumla sarılığa yol açan bilirübin maddesinden bir an önce kurtulmasıdır. Bunu da kolostrum sağlar. Anne az ama öz, hem de ne öz anne sütü verdiğini bilerek sevinmelidir.
Günler içerisinde anne sütü miktarı zaten artacaktır. Emzirmek tabii ki anneye de iyi gelecektir. Emziren annenin hormonları, rahim sağlığı ve psikolojisi daha iyi olacaktır. Uzun süreli emzirmenin bayanları meme kanserinden de koruduğuna dair tıp dünyasında geçerli bir kanı mevcuttur, nasıl koruduğunu tam olarak bilemesek de.
Anne sütü ve enfeksiyonlar
Anne sütü ister virüs ister bakteri ister parazit olsun, pek çok enfeksiyondan bebeği koruyacaktır. Çocuk hekimleri anne sütünün bebeği kana mikrop karışması demek olan sepsisten, beyin zarı iltihabı olan menenjitten, ishalden, kulak iltihabından, solunum yolları hastalıklarından ve de bağırsaklarda anaerop denen oksijensiz ortamda yaşayan bakterilerin yol açtığı nekrotizan enterokolit hastalığından koruduğunu ve de bebeğin eğer bol anne sütü emerse bu hastalıklara karşı daha dirençli olduğunu her zaman gözlemişlerdir.
Anne sütünün içeriği
Protein: En kolay emilen, en yararlı protein anne sütündedir. Büyüyen bebek için yapıtaşı olan bu proteinler, ayrıca demir emilimi, mikroplarla savaş, kalsiyum, fosfor ve aminoasit temini gibi hayati görevleri yerine getirir.
Kalori ve yağlar: Anne sütünün toplam kalorisinin yarısı içerdiği yağlardan gelir. Bebeğin en önemli enerji kaynağı bu yağlardır. Beyin ve göz gelişimi, sinir hücrelerinin kılıflanması gibi çok önemli fonksiyonlar ancak anne sütüyle gelen çoklu doymamış yağ asitleriyle sağlanır. Bu noktada annenin yeme düzeni büyük önem taşır. Anne diyeti, anne sütündeki yağ miktarını etkilemez ama içerdiği yağ dağılımını etkiler. Annenin omega-3 ve omega-6 gibi çoklu doymamış yağlardan zengin bir diyete sahip olması gerekir, loğusa bol balık tüketmelidir.
Sadece karbonhidrat tüketen anne, bebeğe kısa ve doymuş yağ asitleri aktarma riskiyle karşı karşıya kalabilir.
Karbonhidrat: Anne sütünde karbonhidrat olarak sadece süt şekeri, laktoz bulunur. Bebeğin metabolizması için en uygun şeker, tabii ki süt şekeridir.
Büyüme faktörleri: Anne sütünde, özellikle de kolostrumda büyüme faktörleri olarak isimlendirilen bir grup protein bulunur. Bunlar deri büyüme faktörü, sinir büyüme faktörü gibi isimler alan, dokuların sağlıklı büyümelerini sağlayan, alternatifi olmayan mucizevi unsurlardır.
Mineral ve vitaminler: Anne sütünde az ama inanılmaz kolay emilen demir minerali mevcuttur, başka gıdalardaki demirin % 10’u ancak emilirken, anne sütündeki demirin %60’ı bebeğin kanına karışır. İşte bir mucize daha! Anne sütündeki kalsiyum ve çinkonun da emilimi çok yüksektir.
Fosfor, sodyum içeriği de tabii ki idealdir anne sütünde. Anne sütünde vitaminler de ideal düzeydedir hiç kuşkusuz.
Enzimler ve hormonlar: Anne sütü ayrıca birçok yararlı enzim içerir. Bu enzimlere bir örnek, yağ sindirimini kolaylaştıran anne sütü lipazıdır. Daha pek çok enzim anne sütü yoluyla bebeğin yaşamını kolaylaştıracak şekilde bebeğe ulaşır. Yine pek çok anne hormonu da bebeğe anne sütünden geçer ve bebeğin metabolizmasını destekler.
Emziren anne hastalığında emzirmeye devam etmelidir
Anne sütüyle bebeğe sadece AIDS, sitomegalovirüs ve meme dokusunda mevcutsa verem gibi çok az bulaşıcı hastalıklar geçebilir. Bu hastalıklar dışında anne hastalandığında kendi hijyenine çok dikkat etmek koşuluyla bebeği emzirmeye devam etmelidir.
Anne de sebep ne olursa olsun öksürük, hapşırık gibi üst solunum yolu enfeksiyonu bulguları mevcutsa kesinlikle bir maske kullanmalı, ağzı maskeyle kapalı değilken bebekle aynı oda içerisinde öksürüp hapşırmamalıdır. Aksi takdirde bebeğe anne sütüyle değil ama havaya açtığı tükürük yoluyla mikrop bulaştırabilir.
Anne ishal olduğunda ellerini çok sık ve çok özenle yıkamalıdır. Yine anne sütüyle bebeğe herhangi bir ishal yapabilecek mikrop geçmez, ellerle bebeğe mikrop geçebilir. Çok dikkat gerekir. Emziren anneye herhangi bir hastalık nedeniyle herhangi bir ilaç kullanması önerildiğinde, anne sütüne pek çok ilaç geçtiğinden muhakkak çocuk hekimine danışılmalıdır. Yine herhangi bir aşı uygulanması önerildiğinde de hekim görüşü alınmalıdır.
Anne sütü - sigara: Anne sütü ve sigara asla bir araya gelemeyecek kelimelerdir. Sigaradaki nikotin anne sütüyle bebeğe geçecek ve nikotine duyarlı tüm sinir hücrelerini kötü etkileyecektir. Sigara içen annenin bebeği huzursuz, az kilo alabilen mutsuz bir bebek olup çıkacaktır. Koyu çay ve kahve, her tür alkol içeren içecek, kolalı ve gazlı meşrubatlar loğusa için mutlak yasak listesinde olacaktır.
Anne sütü - saç boyası: Loğusalar, boyanın içeriği bitkisel dahi olsa, emzirme süresi boyunca saçlarını boyatmamalıdırlar. Saç diplerinden her tür kimyasal madde kolaylıkla emilip kana karışabileceğinden, saç boyalarından uzak durulmalıdır.
Anne sütü yoksa hazır mama
ANNE SÜTÜNÜN ALTERNATİFİ İNEK SÜTÜ DEĞİLDİR. İnek sütü buzağı içindir, insan yavrusu için değil. İLK BİR YIL İNEK SÜTÜNÜ UNUTUN.
Dünyanın hiçbir yerinde artık bir yaşından küçük bebeklere direkt inek sütü verilmemektedir. Eğer anne sütü azsa ya da hiç yoksa, içeriği anne sütüne benzetilmeye çalışılmış hazır mamalar verilecektir. Bunun nedeni, saf inek sütünün alerji, kansızlık, kabızlık, aşırı gaz, kalsiyum/fosfor mineral dengesizliği gibi say say bitmez pek çok soruna yol açabilmesidir. Bu da doğaldır, çünkü balina sütü balina yavrusu için, inek sütü buzağı için, anne sütü insan yavrusu için idealdir, tüm bu sütler birbirinin yerine kullanılamaz.
